Декада калмыцкого языка

                                                    «Цаhан сар» садт

17.02. 2017г.

(школд белдлhнә багин болн ах багин күүкд орлцачнр)

 

Сурһмҗлач:  Мухлан Наталья Ляляевна

 

 

Hардач; Мендвт, бичкдүд! Мендвт, гиичнр! Үвләс сән менд hарвт?

Куукд: Сән менд hарувидн.

hардач: Эндр ик байрта өдр.

              Бидн Цаhан саран тосҗанавидн.

              Эн өдрлә тадниг йөрәҗәнәвидн.

              Оржах Цаhан сар

              Өлзәтә цаhан хаалһта болтха,

              Ут наста, бат кишгтә болтн

              Гем шалтг уга, дән-даҗг уга

              Җил болhн Цаhаhан кеҗ

              Амулуңг менд, сән-сәәхн бәәтн!

hардач: «Цаhан сар»-гидг дууhар нәәрән эклҗәнәвдн.

hардач:     Мана күүкд йөрәлмүд бас меднә.

Санж

1.Цаhан сар, өлзәтә болтха

Боорцг, тоhш элвг болтха

Айта

2.Ирсн Цаhан сар

Идәhәр байн болтха,

Окн тенгрин аршанд

Олн әмтн күртхә

Милана

3.Нәәртн сәәхн болтха,

Наснтн ут болтха,

Суусарн өнр болтн,

Бәәсәрн байн болтн.

Инсценировк «Зурмн» ( аудиозапись Хаврин тег) 

( шаазhа, зара,зурмн,туула, така-орлцачнр)

Инсценировк «Зурмн»

 

( шаазhа, зара,зурмн,туула, така-орлцачнр)

Генткн зурмн чишкрәд гүүҗ ирнә.

 Зурмн  Мендвт, күүкд!Увләс сән һарвт?

Куукд: Сән hарувидн.

Зурмн:Хавр ирв! Хавр ирв! Эндр мини hарсн өдр.

              Генткн зурмн уульна. Эндр мини hарсн өдр. Гиичнр уга.

Шаазhа нисж ирнә:

              Зурмн менд! Юнгад уульжанач?

Зурмн: Эндр мини hарсн өдр. Гиичнр уга.

Шаазhа:  ниснә.

                Эн сән занг келнәв.Сонгстн цуhар. Эндр зурмна hарсн    өдр!

Туула:Менд, зурмн! Би чамаг йөрәҗәнәв. Мини белг-шар луувңг.

Зурмн.Байрлҗанав.

Зара.Менд, зурмн. Би чамаг йөрәжәнәв. Мини белг-улан альмн.

Зурмн.Байрлҗанав. Яhсн канкнсн үнртә альмн.

Эр така:Менд, зурмн! Би бас йөрәҗәнәв. Эн җил- мини җил. Мини белг-цаhана боорцг.

Зурмн:Байрлҗанав.(цуhар hаран авад биилҗәнә)

 

 

 

hардач. Сән күүкд. Тана наадн маднд йир гидгәр таасгдв.

 

Гиичд ээж ирнә( келкәтә боорцгта )

Ээж:Цуhар мендвт! (тоха бәрәд мендлнә )

Үвләс сән hарвт?

hардач: Сән hарувидн.

Ээж        Йөрәл келнә.

Идән-чигән элвг болж

Эзнь мөнк нас зууж

Эн Цаhаhан сәәнәр тосҗ

Олн әмтн амулуңг эдлх болтха!

Күүкд: Тиигтхә!

hардач:Ээҗ мана күүкд таднд ду дуулхар седлә.Тадн суутн, ду соңгстн.

Дун «Ээж ю келә?»

hардач: Цаhан сард хальмг улс эртәснь белдвр кенә. Герән ахулна, шин хувц  уйна, боорцг шарна. Боорцг олн-зүсн темдгтә болна.

Күүкд боорцгин темдг келҗ өгнә

         Алдар

        Боорцг мини бол, бусл.

        Тоста, шикртә , сәәхн зүстә.

1. Савр

«Целвг» - хаврин нарн дуралhад кенә.

2. Карина

«Тоhш»-хаша тоhш дүрстә. Хөд, мал дала болтха гисн темдг.

3. Герел

   «Шовун»-хаврар шовуд хәрү нисҗ ирнә.Хавр аашна гисн темдг.

      4.Мерген

         «Хорха»-hазрин хорха дала болтха гисн темдг.

 

 

Ээж. Ямаран сән күүкд, сәәхн боорцгин темдг медүлв. Хальмг келндән дуртавт? Күн болhн эврәннь келән медх, дурта болх зөвтә. Мана хальмг келн чилшго ик зөөр. Хальмг келнә туск шүлгүд күүкд келж өгнт?

 

1. Маллачи

Келн,келн,келн

   Кен чамаг заясмб?

   Келнәс талдан белн

   Кишг күмнд бәәсмб?

 

2.Слава

    Хальмг келн-мини келн

    Зөөрәс даву зөөр

    Хальмг келн-мини келн

    Зөвәс даву зөв.

 

 3.Алтана

    Хальмг келн-мини келн

    Хазнас даву хазн

    Хальмг келн-мини келн

    Хәәж болшго нарн.

 

Ээж: Ямаран сән, ухата күүкд!

hардач: Тиим, ээҗ, тиим. Мана күүкд цугтаһнь меднә.Ода наадх цаг ирв. Наадн “Хотн нүүҗәнә»

 

 

Кеедә (аудиозапись ) өвгн орж ирнә:Мендвт мини ачнр, зеенр! Увләс менд hарвт?(тоха бәрәд мендлнә)

Би хальмг туулас ирсн өвгн. Мини нерн Кеедә. Ямаран нәр болҗана?

Күүкд: Цаhан сар.

Кеедә: Нә, тиигхлә би тадниг йөрәжәнәв.

 Эк-эцктән ухата күүкд болтн

Эрул—менд өстн.

Би таднд тәәлвртә туульс авч ирв, тадн тәәлврнь олтн.

1.Чикнь сертхр, нуднь бүлтхр. (туула)

2.hар, көл уга, үүд сәкнә.(салькн)

3.Цаhан ширә тег бүркж.(цасн)

4. Шарлҗн дотр шар алтн (арат)

Кеедә: Йир сән күүкд бәәҗ. Үлгүрмүд тадн меддвт?

Күүкд келҗ өгнә: 1. Күн ахта, девл захта.

                               2.Садта күн, салата модн.

                               3.Сурhуль-ухани булг.

                               4.Үвл-цаста,хавр хурта.

Кеедү: Би байрлҗанав, ухата күүкд.

hардач: Күүкд, хаврт мана тег сәәхрнә. Бамб цецгүд тег бутаж кевслна.

Би  «Бамб цецг»  (ах баг “Бамб цецг”)

Дун  «Бамб цецг» (ах баг «Сказка»)

hардач: Ода бидн «Шаhас цуглул»-гидг наадн наадхмн.

hардач: Мана күүкд дала шүлгүд келж өгх.

1. Цацлын идән, тенгрт күртхә

Цаhана йөрәл маднд шингтхә.

      

2. Сангин утан тенгрт күртхә

          Сарул иргч маднд оршатха.

    

3. Ээжин кесн боорцг

           Йир әмтәхн амтта

           Амнд авад оркхла

           Эврән урсад одна.

   

4. Боорцг мини бол, бусл

           Тоста, шикртә, йир әмтәхн амтта.

Наадн «Хөд хашад орулhн»

 

« Нәәрн би» биилһн.  ах баг “Сказка”

Кеедә: Күүкд тадн йир сәәнәр Цаhаhан  тосҗанат.

Дала шүлгүд, ду, би наадт меднәт. Би байрлҗанав. Ода, би талдан күүкдт гиичд йовад цаhалнав. Сән менд бәәтн.Хәрнә

hардач:Энүhәрн мана нәр төгсхдән өөрдв.

              Йөрәл: Цагтан эргәд ирсн

                           Цаhаhан кеж йовлдий

                           Цаhан седкләр бәәж

                           Цацлан өөдән цаций.

hардач:-Цуhар босад оржах Цаhан сард байрлад, бииhән биилхмн.

«Шарка-барка» би. Залд бәәсн улс би биилнә.