Рәми Ғарипов

Р ә ми Ғ ариповты ң « Һ абантур ғ ай » ши ғ ырын ө йр ә не ү. Ма ҡ сат: Баш ҡ ортостанды ң халы ҡ ша ғ иры Р ә ми Ғ ариповты ң иж ады мен ә н танышыу ҙ ы дауам ите ү, уны ң « Һ абантур ғ ай» ши ғ ырыны ң й ө км ә тке һ ен үҙ л ә штере ү, ижадына ҡ ы ҙ ы ҡһ ыныу т ә рби ә л әү; ша ғ ир ҙ ы ң ижады аша у ҡ ыусылар ҙ ы ң ҡ оштар тура һ ында белемд ә рен ки ңә йте ү, ҡ оштар ғ а ҡ арата һ а ҡ сыл ҡ араш т ә рби ә л әү. Йы һ азландырыу: д ә реслек, ша ғ ир ҙ ы ң портреты, китаптарынан к ү рг әҙ м ә, кроссворд, аудиоя ҙ ма, проектор, экран. Д ә рес барышы: I. Ойоштороу м ә ле. II. Инеш әң г ә м ә: Б ө г ө н бе ҙ та ғ ы ла Баш ҡ ортостанды ң халы ҡ ша ғ иры Р ә ми Ғ ариповты ң ижадына ту ҡ талабы ҙ. Һ е ҙ уны ң ши ғ ыр ҙ ары мен ә н таныш һ ы ғ ы ҙ, улар ҙ ы яратып у ҡ ыны ғ ы ҙ һә м ятланы ғ ы ҙ. 1- се слайд: Р. Ғ ариповты ң портреты, й ә ш ә г ә н йылдары, уны ң кемлеге я ҙ ыл ғ ан. У ҡ ытыусы. Т у ғ ан телебе ҙҙ е ң байлы ғ ы, матурлы ғ ы, к ө с ө тура һ ында ғ ы ши ғ ырын и ҫ к ә т ө ш ө р ө п кит ә йек. У ҡ ыусы( алдан был ши ғ ыр ҙ ы и ҫ к ә т ө ш ө р ө п килерг ә ҡ ушыла) . «Ту ғ ан тел» ши ғ ырын ят ҡ а һө йл ә й. У ҡ ытыусы. Р ә ми Ғ ариповты ң ши ғ ри ә те к ү п я ҡ лы. Жанры я ғ ынан да, тематика һ ы я ғ ынан да т ө рл ө- т ө рл ө. К ү п ши ғ ыр ҙ арына йыр ҙ ар ижад ителг ә н. Шулар ҙ ы ң бере һ ен ты ң лап алайы ҡ. Р ә ми Ғ арипов һүҙҙә рен ә я ҙ ыл ғ ан «Ос һ ин, ҡ ошсо ҡ » йырын ты ң лау( Р. С ә лт ә шев баш ҡ арыуында) . У ҡ ытыусы. Ша ғ ир ҙ ы ң к үң еленд ә ҡ оштар йырлай. Берс ә шатлы ҡ лы, берс ә мо ңһ оу, берс ә ҡ ай ғ ылы, берс ә ғ орур я ңғ ыра ғ ан был ноталар ши ғ ыр юлдары аша й ө р ә кт ә ребе ҙ г ә килеп ин ә, бе ҙҙ е уйланыр ғ а м ә жб ү р ит ә. Ә й ҙә ге ҙ ә ле, у ҡ ыусылар, Р ә ми Ғ ариповты ң ши ғ ыр ҙ арынан алын ғ ан өҙө кт ә рг ә м ө р ә ж әғә т ит ә йек. Бе ҙ г ә был юлдар ҙ а нинд ә й ҡ ош тура һ ында һүҙ бар ғ анын асы ҡ лар ғ а к ә р ә к. Ә г ә р ҙә д ө р өҫ яуапты табып, кроссвордты тултыр һ а ҡ, б ө г ө нг ө темабы ҙҙ ы белербе ҙ. Кроссворд сетка һ ы та ҡ т ала й ә ватманда я ҙ ыла( яуапты у ҡ ыусылар үҙҙә ре я ҙ а) . к ү г т ә ҡ һ с о р а а ы ҡ р с н н й а н е а д ы р һ а б а н т у р ғ а й а ө ҡ ғ с а ҡ ы й р с а ы ҡ р р к а с ҡ о а ө р ш у т л а ҡ Һ орау ҙ ар: Ҡ оштар йырлауын белдере ү се синоним һүҙ. Нинд ә й ҡ ош тура һ ында һүҙ бара? ( экранда ши ғ ыр юлдары я ҙ ыл ғ ан, у ҡ ыусылар яуапты тап ҡ ас, ҡ ошто ң һү р ә те к ү р һә тел ә, был ҡ ошто ң тауышы ты ң ланыла) 2- се слайд: Сы ң рай- сы ң рай осоп килде Сы ң рау. . . . . . . . . . . . . . . Уралы ң дан с ә л ә м, тине Сы ң рау. . . . . . . . . . . . . . Был ши ғ ыр ҙ ы һ е ҙ бик я ҡ шы бел әһ еге ҙ, ша ғ ир илебе ҙҙ е я ҡ лап, һ а ҡ лап к ө р ә шк ә н ир- егетт ә р ҙ е нисек атай? 3- с ө слайд: Баш ҡ ортостан – бе ҙҙ е ң Баш ҡ ортостан, Ирке ң ҡ урсып к ү пме. . . . . . . . . ос ҡ ан! Нинд ә й ҡ ош тура һ ында һүҙ бара? 4- се слайд: Атыл ғ анда тул ҡ ындар ғ а Й ә й ә ге ҙ мен ә н берг ә, - Һ о ҡ ланмайса һ е ҙ г ә ҡ арап, Ҡ алай итеп т үҙ ерг ә? Ша ғ ир ғ а балалы ҡ йылдарын х ә терл ә те ү се ҡ оштар ҙ ы ң исеме нисек? 5- се слайд: Г ө лд ө рг өү- г ө лд ө рг өү! . . . . . . . . Т әҙ р ә баштарында г ө рл ә й ҙә р. Баш ҡ орт халы ҡ йырынан алын ғ ан был өҙө кт ә нинд ә й һүҙ т ө ш ө п ҡ ал ғ ан? 6- сы слайд: Ҡ оштар ҙ а ҡ ул, бе ҙҙә. . . . . . . Ни ңә булма ғ ан ик ә н? Был ҡ ош то ң мо ң ло һ айрауы Р ә ми Ғ ариповты ла битараф ҡ алдырма ғ ан. 7- се слайд: Ә. . . . . . . . . . , бер йыр отоп, Сут- сут һ айра ғ ан була! Был ҡ ош тура һ ында ғ ы йыр ҙ ы башлан ғ ыс кластар ҙ а яратып йырла ғ ан һ ы ғ ы ҙҙ ыр ә ле. 8- се слайд: . . . . . . . . . . . . . , . . . . . . . . . . . . . ! Оя ң дан осоп сы ҡ! О ҡ ша һ а был ө й өң, Т ү гел һ ен мо ң – к ө й өң! . . Был ҡ оштар ҙ ы я ҙ х ә б ә рсел ә ре тип атай ҙ ар. 9- сы слайд: Һә м һү р ә тт ә н ҡ апыл я ҙ б ө рк ө лд ө, Һө р ә н һ алды ҡ ара. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . , Я ҙ е ҫ т ә ре, г ү й ә, б ә реп инде, Бо ҙ а ҡ тарып, а ҡ ты йыл ғ алар. Был матур, м өһ аб ә т ҡ оштар ҙ ы я ңғ ы ҙ лы ҡ ты кисер ә алмай ти ҙә р. 10- сы слайд: . . . . . . . . . шундай ҡ ош ик ә н ул: Баш ҡ алар ҙ ы иш итм ә й, Баш ҡ а. . . . . . . . ҡ а ңғ ылда һ а, Тауышын да ишетм ә й. К ө йг ә һ алып баш ҡ арыла тор ғ ан ши ғ ри әҫә р нисек атала? III. Я ң ы тема буйынса эш. Р ә ми Ғ ариповты ң нинд ә й ген ә ши ғ ырын алып ҡ арама- һә р ҡ ай һ ыны һ ы бе ҙ г ә я ҡ ын, а ң лайышлы. С ө нки ул Тыу ғ ан илен ә н, уны ң т ә би ғә тен ә н, ту ғ ан хал ҡ ынан ил һ ам ал ғ ан. Һә р ши ғ ыры мо ң ло бер йыр ке ү ек, улар ҙ а һ анду ғ ас мо ң о, торна сы ң рауы, к ә к ү к са ҡ ырыуы, б ө рк ө тт ә р са ңҡ ыуы ишетелг ә нд ә й. « Һ абантур ғ ай» ши ғ ыры ла ана шундай ҙ ар ҙ ан. У ҡ ыусылар, ә һ е ҙ һ абантур ғ ай ҙ ы к ү рг ә неге ҙ й ә уны ң тауышын ишетк ә неге ҙ бармы? 11- се слайд: һ абантур ғ ай һү р ә те Һ абантур ғ ай һ айрауын ты ң лау. Ысынлап та, бигер ә к өҙҙө р ө п һ айрай ик ә н шул ул. Һ абантур ғ ай йыры Р ә ми Ғ ариповта нинд ә й хист ә р уятты ик ә н? Ши ғ ыр ҙ ы ң тексы өҫ т ө нд ә эш: у ҡ ытыусыны ң тасуири у ҡ ыуы һ үҙ лек эше( һүҙҙә р ҙ е а ң латыу һә м д ә фт ә рг ә я ҙ ып ҡ уйыу) : е ҙ ш өң г ө р – ә й ҙә п – у ҡ ыусылар ҙ ы ң үҙ аллы у ҡ ыуы бер нис ә у ҡ ыусынан ши ғ ыр ҙ ы тасуири у ҡ ытыу Й ө км ә тке буйынса эш: а) Һ абантур ғ ай я ҙҙ ы ң ҡ ай һ ы м ә ленд ә һ айрай? б) Был ҡ ош ни ө с ө н һ абантур ғ ай тип атала? в) Ша ғ ир ни ө с ө н һ абантур ғ ай ҙ ы ң кин ә неп һ айра ғ анын тасуирлай? г) Ши ғ ыр ҙ ы ң а ҙ а ҡҡ ы юлын и ҫ т ә тотоп, автор ҙ ы ң был әҫә р мен ә н ним ә ә йтерг ә тел ә г ә нен а ң латыу. IV. Йом ғ а ҡ лау. Д ә рест ә эшл ә нг ә н эшт ә р ҙә н, ү телг ә н теманан у ҡ ыусылар ҙ а нинд ә й т ә ь ҫ ораттар ҡ алыуы т ура һ ында һ орашыу. Ҡ оштар ҙ ы ң кеше тормошон й ә мл әү е, кешел ә рг ә, т ә би ғә тк ә фай ҙ а килтере үҙә ре тура һ ында әң г ә м ә л ә ше ү, улар ҙ ы һ а ҡ лар ғ а к ә р ә клеге тура һ ында һ ы ғ ымта я һ атыу. - У ҡ ыусылар ҙ ы ң д ә рест ә ге эшен ба һ алау. V. Ө йг ә эш: ши ғ ыр ҙ ы ятлар ғ а.