8-се класҡа башҡорт әҙәбиәтенән күсерелеш имтиханы өсөн һорауҙар

МО ултырышында “Килешелде” “Раҫлайым” ҡаралды Уҡ ыу- уҡытыу эштәре Гимназия- интернат дирек- ( апрель 201 5 йыл буйынса директор урын- торы Назарова Г. Ш. 4- се һанлы протокол) баҫары Иҙрисова Р. В. Приказ № 201 4- 20 15 уҡыу йылына 8- се класс уҡыусылары өсөн башҡорт әҙәбиәтенән күсерелеш имтиханы материалдары( б илет һорауҙары) Төҙөнө: башҡорт теле һәм әҙәбиәте уҡытыусыһы Исмәғилева Г. И. Аңлатма яҙыу 2014 – 2015 уҡыу йылын йомғаҡлау һәм 9- сы класҡа күсерелеш имтиханы алыуҙың маҡсаты – уҡыусыларҙың уҡый, уҡығанды аңлы үҙләштерә, ижади һәм тәнҡитле фекерләй, эҙмә- эҙлекле һөйләй белеү һәләтлектәрен тикшереү, һығымталар яһау, баһалау. Имтихан өсөн билет һорауҙары М. Ғ. Ғималова, Ғ. Б. Хөсәйенов авторлығындағы “Туған әҙәбиәт”( Өфө. Китап, 2014) дәреслегенә һәм Башҡортостан Республикаһы Мәғариф министрлығы тарафынан раҫланған “ Башҡорт әҙәбиәтенән программа”( 5- 11 кластар өсөн. Төҙөүселәре: М. Ғ Ғималова, Ғ. Б. Хөсәйенов, А. Байғарин. Өфө: Информреклама, 2003. ) һәм “Төп дөйөм белем биреү буйынса өлгө программалар. Икенсе быуын стандарттары”( Төҙөүсеһе: М. б. Юлмөхәмәтов Өфө: Китап, 2011) нигеҙендә төҙөлдө. Бурыстар: Уҡыусыларҙы күсерелеш имтиханының мөһ имлеге менән таныштырыу; Үтелгәндәр буйынса билет һорауҙары әҙерләү; Уҡыусыларҙы бар яҡлап имтиханға әҙерләү; Әҫәрҙәрҙе уҡытыу, шиғырҙарҙы ҡабатлатыу; Яуаптарҙы баһалау критерийҙарын билдәләү. Яуаптарҙы баһалау критерийҙары түбәндәгесә: Әгәр уҡыусының билет һорауына яуабы дөрөҫ, тулы, аныҡ, эҙмә- эҙлекле төҙөлһә, үҙ фекерҙәре булһа, күрһәтелгән шиғырҙы тасуи- ри итеп яттан һөйләһә, “5” баһаһы ҡуйыла. Әгәр яуапта ҙур булмаған хаталар осрап та уҡыусы үҙе төҙәт ә алһа, һ өйләү телмәрендә тупаҫ булм аған бер- ике генә хата күҙә- телһә, “4 ” билдәһе ҡуйыла. Әгәр яуаптарҙа хаталар күп булып, уҡыусы яуабын үҙе лә аңлап етмәһә, һөйләй алмай аҙапланһа, яуаптары тулы булмаһа, үҙфекер, эҙмә- эҙлелек һаҡланмаһа, ике һорауҙ ың береһенә генә яуап бирһә – “3” билдәһе. Әгәр уҡыусы яуап бирә алмаһа, әҙерлек бөтөнләй күренмәһә, “ 2 ” билдәһе ҡуйыла. 6- сы класс уҡыусылары өсөн туған әҙәбиәттән күсерелеш имтиханына билет һорауҙары( 2012 – 2013 уҡыу йылы) 1- се билет Ғ. Хөсәйеновтың “Мөҡәддәс”, “Бер ҡасан да” парсаларында ғы төп фекер? З. Биишеваның “Башҡорт теле” шиғырын яттан һөйләргә. 2- се билет С. Юлаев тураһындағы Р. Бикбаев һәм Ә. Атнабаев шиғырҙарында батырҙың н индәй яҡтары асыла? Шиғыр ятларға( уҡыусының һайлауы буйынса. ) 3- сө билет С. Шәриповтың “Яҙмыш менән алыш” әҫәренең йөкмәткеһен һөйләргә. Р. Назаровтың “Офоҡтағы ҡояш” шиғырын яттан һөйләргә. 4- се билет “Урал батыр” әкиәтенә һалынған төп фекер. Урал батыр образы. Шиғыр ятларға( Уҡыусы ның һайлауы буйынса) 5- се билет “Урал батыр” әкиәтенең йөкмәткеһе. Тыуған ер образы. М. Харистың “Онотмаһын мине Тыуған ил” шиғырын яттан һөйләргә. 6- сы билет “Аҡъял батыр” әкиәтенең йөкмәткеһе. Шиғыр ятларға( Уҡыусы ның һайлауы буйынса) 7- се билет Нимә ул әкиәт? Батырҙар тураһында әкиәттәр. “Егеттәр ” таҡмағынан өҙөк ятларға. 8- се билет Нимә ул бәйет? Бәйеттәрҙең яҙылыу тарихы. Р. Бикбаевтың “Уралыма” шиғырын ятларға. 9- сы билет Таҡмаҡтар тураһында һөйләгеҙ, уларҙың тематикаһы. Ш. Бабичтың “Башҡортостан ” шиғырын яттан һөйләргә. 10- сы билет Көләмәстәр тураһында һөйләгеҙ. Уларҙың тормоштағы роле нимәлә? М. Кәримдең “Ләйсән” шиғырын яттан һөйләргә. 11- се билет Боронғо әҙәбиәтебеҙгә хас үҙенсәлектәр. Нимә ул шәжәрә? Ҡ. Аралбаевтың “Көмөш миҙалдар” шиғырын яттан һөйләргә. 12- се билет Я. Хамматовтың “Ғәйзулла” әҫәренең йөкмәткеһе. Г. Юнысо ваның “Әсәкәйем һыйыр һауа” шиғырын яттан һөйләргә. 13- сө билет Р. Солтангәрәевтың “Осто бөркөт” әҫәренең йөкмәткеһе. Кем ул Муса Мортазин? А. Игебаевтың “Яҙ башында” шиғырын яттан һөйләргә. 14- се билет С. Агиштың “Ҡунаҡ һәм намыҫ” хикәйәһенең йөкмәткеһе. Төп образдар. Шиғыр ятларға( Уҡыусы ның һайлауы буйынса) 15- се билет Р. Насировтың “Ил балаһы Шакирйән” әҫәренең йөкмәткеһе. М. Кәримдең “Ләйсән” шиғырын яттан һөйләргә. 16- сы билет З. Биишеваның “Дуҫ булайыҡ” повесының темаһы. Төп фекерҙе билдәләргә. Нимә ул пейзаж? Шиғыр ятларға( Уҡыусы ның һайлауы буйынса) 17- се билет З. Биишеваның “Дуҫ булайыҡ” повесында малайҙар образының бирелеше. З. Биишеваның “Башҡорт теле” шиғырын яттан һөйләргә. 18- се билет 1. Ә. Хәкимовтың “Ҡарт һалдат, йәш һалдат” хикәйәһенең йөкмәткеһе. Төп фекерҙе билдәләргә. 2. М. Харистың “Онотмаһын мине Тыуған ил” шиғырын яттан һөйләргә. 19- сы билет. Х әсән Назар шиғырҙарының тематикаһы. Шиғыр ятларға( Уҡыусының һайлауы буйынса) 20- се билет Рәми Ғарипов шиғырҙарының төп асылы ниҙә? Г. Юнысо ваның “Әсәкәйем һыйыр һауа” шиғырын яттан һөйләргә. 21- се билет Р. Назаров шиғриәтенең әһәмиәте. Шиғырҙары ны ң тема тика һы. Р. Назаровтың “Офоҡтағы ҡояш” шиғырын яттан һөйләргә. 22- се билет Ә. Бикчәнтәевтең “Бөркөт һауала үлә” әҫәренең йөкмәткеһе. Шиғыр ятларға( Уҡыусы ның һайлауы буйынса) 23- сө билет 1. Ә. Вахитовтың “Ир ҡанаты” хикәйәһенең йөкмәткеһе. 2. Р. Бикбаевтың “Уралыма” шиғырын яттан һөйләргә. 24- се билет 1. Ә. Вахитовтың “Ир ҡанаты” хикәйәһендәге Мөхәмәтулла бабай образы. 2. А. Игебаевтың “Яҙ башында” шиғырын яттан һөйләргә. 25- се билет 1. “Ҡариҙел ” әкиәтенең йөкмәткеһен һөйләргә. Легенда тураһында. 2. Шиғыр ятларға( Уҡыусы ның һайлауы буйынса) 9- сы класс өсөн “ Фонетика. Һүҙъяһалыш. Морфология. ” бүлектәре буйынса контроль эш һорауҙары I вариант. Фонетика нимәне өйрәтә? Өндәрҙең бүленешен күрһәткән схема( таблица) эшләргә. Терелткес ямғыр тамсылары менән шулай йомарт ҡойондоролған ерҙән күтәрелгән йылы саф һауаға, хуш еҫле сәскәләр еҫенә ҡыуанып ярһыған һабан турғайҙары йырлай- йырлай ҡояшҡа табан осоп китте. ( З. Биишева. ) Бирелгән һөйләм буйынса эштәр: Һөйләмгә тулы синтаксик анализ эшләргә; Ямғыр һүҙенә фонетик анализ; Аҫтына һыҙылған һүҙҙәрҙе яһалышы буйынса тикшерергә; Ярһыған һүҙенә грамматик анализ эшләргә I I вариант. Морфология нимәне өйрәтә? Һүҙ төркөмдәре буйынса схема( таблица) эшләргә. Шәрәфи ағай бынан бер нисә минут ҡына элек алған балыҡтарын шыйыҡ талға теҙеп яр башына ташланы ла, көслө дошманын еңгән батырҙай, шунан алыҫ та түгел киҫенте ағас төбөнә ултырып, үҙе менән бер йәшлек төрөпкәһен тартырға тотондо. ( И. Насыри. ) Бирелгән һөйләм буйынса эштәр: Һөйләмгә тулы синтаксик анализ эшләргә; Төбөнә һүҙенә фонетик анализ; Аҫтына һыҙылған һүҙҙәрҙе яһалышы буйынса тикшерергә; Балыҡтарын һүҙенә грамматик анализ эшләргә 8- се класс уҡыусылары өсөн туған әҙәбиәттән күсерелеш имтиханына билет һорауҙары( 2014 – 2015 уҡыу йылы) се билет Нимә ул ҡобайыр? Уларҙың тематикаһы, төҙөлөшө тураһында һөйләргә. Әйтеш жанры. Р. Бикбаевтың “Бөтә донъя башҡорттары, берләшегеҙ! ” шиғырын ятларға. 2- се билет 1. Шафиҡ Әминев Тамъяниҙың тормош юлы. Шиғырҙарының темаһын һәм идеяһын асыҡларға. 2. Х. Назарҙың бер шиғырын ятларға( Уҡыусының һайлауы буйынса) 3- сө билет Ғ. Ибраһимовтың “Кинйә” романында Кинйәнең халыҡты яҡлаусы, етәкләүсе шәхес булып үҫеүе нисек тасуирланған? Кем ул Кинйә? “Аҡмырҙа сәсән менән Ҡобағош сәсәндең әйтеше”н ятларға. 4- се билет Б. Бикбай ижады. “Ер” поэмаһының идея- тематик йөкмәткеһен асырға. Р. Бикбаевтың “Бөтә донъя башҡорттары, берләшегеҙ! ” шиғырын ятларға 5- се билет Б. Бикбайҙың “Ҡаһым түрә” драмаһының йөкмәткеһен ниндәй темалар аса? Төп образдарҙы ҡылыҡһырларға. Б. Бикбайҙың “Ер” поэмаһынан өҙөк ятларға. 6- сы билет 1. Художестволы әҫәрҙең композицияһы тураһында һөйләгеҙ. 2. М. Кәримдең “Йәшәйһе бар” шиғырын ятларға. 7- се билет Ғ. Сәләмдең “Шоңҡар” поэмаһында күтәрелгән проблемалар. Поэтик синтаксис тураһында. Р. Ғариповтың ҡобайырын ятларға( Уҡыусы һайлауы буйынса) 8- се билет З. Биишева ижады. “Һөнәрсе менән Өйрәнсек” хикәйәтенең әһәмиәте нимәлә? Нимә ул хикәйәт? Р. Бикбаевтың “Дауыл” шиғырын ятларға. 9- сы билет М. Кәрим ижады. “Үлмәҫбай” помаһындағы халыҡ батырлығының үлемһеҙлеген күрһәтеүсе образдарҙы ҡылыҡһырларға. Ф. Туғыҙбаеваның “Аҡмулла” шиғырын ятларға. 10- сы билет Н. Мусин ижады. “Йыртҡыс тиреһе” повесында йыртыҡслыҡ проблемаһының бирелеше. 2. Х. Назарҙың бер шиғырын ятларға. 11- се билет 1. Р. Ғарипов ижады. Уның поэзияһында тел, ил яҙмышының бирелеше. 2. Шиғыр ятларға( Уҡыусының һайлауы буйынса) 12- се билет Ғ. Хөсәйенов ижады. “Һуңғы тарпан” хикәйәтенең ас ы лы ниҙә? Нимә ул әйләнмә композицион сара? Б. Бикбайҙың “Ер” поэмаһынан өҙөк ятларға. 13- сө билет 1. Р. Бикбаев ижады. Поэзияһының төп темаһын һәм иде я һын һеҙ өйрәнгән шиғырҙарҙың йөкмәткеләренә таянып асығыҙ. 2. Ф. Туғыҙбаеваның “Аҡмулла” шиғырын ятларға. 1 4- се билет 1. Т. Ғиниәтуллин ижады. Хикәйәләрендә күтәрелгән проблемалар. Төп образдарға ҡылыҡһырлама бирергә. 2. Б. Бикбайҙың “Ер” поэмаһынан өҙөк ятларға. 15- се билет 1. Хәҙерге поэзияның асылы. Төп тема. Н. Нәжми, Ҡ. Аралбай Ф. Туғыҙбаева ижадына һеҙҙең ҡарашығыҙ. 2. Ошо шағирҙарҙың бер шиғырын ятларға. 16- се билет 1. Ә. Әминев ижады. “Ҡытайгород” повесының төп идеяһы. Унда һүрәтләнгән хәл- ваҡиғалар менән килешәһегеҙме? 2. “Аҡмырҙа сәсән менән Ҡобағош сәсәндең әйтеше”н ятларға. 1 7- се билет 1. Р. Камал ижады. “Таня- Таңһылыу” романында күтәрелгән проблемаларҙың актуаллеген иҫбатлағыҙ. 2. М. Кәримдең “Йәшәйһе бар” шиғырын ятларға. 18- се билет 1. Х. Назар ижады. Уның фәлсәфәүи лирика оҫтаһы булыуын аңлатығыҙ. 2. Бөйөк Еңеүҙең 70 йыллығына арнап, бер шиғыр ятларға.