АМЕТХАН СУЛТАННЫНЪ ХАТЫРАСЫНА

МЕВЗУ: АМЕТХАН СУЛТАННЫНЪ ХАТЫРАСЫНА

Макъсад: талебелерге Улу Ватан дженкининъ къараманы акъкъында малюмат бермек, ватанперверлик дуйгъусыны ашламакъ.

Донатма: Аметхан Султаннынъ суретлери, къырымтатар байрагъы.

Ат ольсе, налы къалыр, йигит ольсе, намы къалыр. («Аметхан» йыры янъгьырай.)

Талебе: Аметхан Султан. Бу адам озюнинъ япкъан къараманлыкъларынен бутюн дюньягъа танылды. Онынъ шанлы омюри тиллерге дестан олды. Шаирлеримиз онъа багъышлап энъ сыджакъ, энъ татлы сёзлернен, юреклерининъ атешинен шиирлер яздылар.

Талебе:

Мердлигинънен къальбимизге кирдинъ, Аметхан,

Фашистлернинъ къыргьыйларыны къырдынъ, Аметхан,

Он душмангъа озюнъ къаршы турдынъ, Аметхан.

1: Тиллер: «Коклер Султаны эляк олгъан», деп къара хабер кетиргенде, дигер бир шаиримиз:

Екъ.ёкъ! Инанмайым! — деп юректен янып, атешли сёзлер язды. Аметханнынъ ады совет авиациясынынъ тарихына эбедиен язылды. Онынъ джесаретликлери акъкъында халкъ арасында эфсанелер яратылмакъта.

2: Улу Ватан дженкининъ чарпышмаларында Аметханнынъ шан-шурети догъды, истидаты ачылды. Дженкнинъ биринджи кунюнден сонъки кунюне къадар о, Брянск, Дженюбий-Гъарбий, Сталинград, Дженюбий, 4-нджи Украин ве 3-нджи Белорус джебэлеринде гитлерджи баскъьшджыларгьа къаршы дженклешти. Дженк йылларында А. Султан 603 дженкявер учув япты, 150 ава урушы отькерди.

3: Огьлан балалыкъ чагъындан къушларнынъ учувыны сейир этмеге севе, къарталнынъ учувы оны айретте къалдыра, онынъ ичюн озю де къаядан денъизге секиргенде къанатлар акъкъында хаяллана. Ялта лиманынынъ гидропортында о биринджи кере «къанатлы» машиналарны коре. Къанатлар эльде этмек истеги де онда бу ерде пейда олса керек.

Саналаштпырма. Къараманнынъ анасы: Адам дюньягъа озюнинъ такъдиринен, озюнинъ йылдызынен берабер келе экен. Эр кимнинъ озь йылдызы ола экен.

Аметхан:

Ана, я меним йылдызым къайсы, бильмейсинъизми? — деп сорай Амет, кокке бакъып. Анасы:

Ёкъ, балам, бильмейим... Бакъ, огълум, озюнъе бир йылдыз сайла да ал. Истесенъ, энъ парлакъ сою сенинъки олсун. Йылдызынъ да, омюринъ де парлакъ, айдын олсун!

Аметхан:

—      Ёкъ, анам, сайламам. Манъа башкъасынынъки керекмей. Мен озь йылдызымны арарым. Эм тапарым, мына корерсинъиз.

1: Амет акъкъында «догъма учуджы» дей эдил ер.

Бир кунь Аметхан Алупкада отпускада олып, анасынен сагьлыкълашкъанда, оны тынчландырмакъ ичюн бойле дей, Аметхан:

—      Меним ичюн ич раатсызламанъыз, ана. Меним такъдирим, бахт йылдызым озь элимде. Оны озюм таптым. Хатыранъыздамы, ана, бир вакъытта мен сизге кокке бакъьш, озь йылдызымны озюм тапарым, деген эдим. Ингге, мен бу хусуста сёйлейим. О бахт йылдызымны мен Ватаныма, халкъыма намус иле хызмет этюв, инсанларгъа, джемиетке олдукъча чокъ файда кетирюв, деп анълайым.

2: Балалыгъында Аметхан тюшюнде та кокке котерильгенини, йылдызлар янында булунгъаныны коре, оларнынъ сесини эшите. Шу эшитильген сес онынъ илеридеки омюрининъ ёлу, санки бир пролог оларакъ янгъырай. «Къоркъма, иигит, къал мында, — дей о сес. — Бизнен бирге йьшдыз ол! Кьаранлыкъ гедже парылдагъан йылдыз олмакъ фена шей дегиль».

3: Эм акъикъатен, халкъымызнынъ шанлы огълу Аметхан Султан къараманлыкъ алеминде, джесарет кокюнде энъ парлакъ йылдызларнынъ бири олып къалды.

1: Къараманнынъ дженкявер ишлери акъкъында икяе этиджи экспозициялар Париж, Москва, Волгоград, Киев, Калининград, Симферополь, Акъяр, Ялта, Алупка, Керчь шеэрлерининъ тюрлю музейлеринде бар. Аметханнынъ ады полк джедвелинде эбедий оларакъ къалдырылды. Сокъакълар ве Акъмесджитгеки мейданларнынъ бирине онынъ ады берильди. Кок оны кендисине тарта эди. Аметхан имкянлар олгъанына бакъмадан, къанатлы сафнытерк этмеге истемеди. О, озюнде олгъан къуветнисезе ве Ватаннынъ мудафаа къудретини эп пекитмеге азыр эди. Онынъ ватанпервер юреги бар эди. О, 1970 сенеси сентябрь айында Сакъ шеэринде полковник Аджы Абла Эмиров ве генерал-майор Абляким Гъафаровнен берабер ялы боюндаки скемледе отургъанда, этрафыны сарып алгъан ватандашларымызгъа шойле деген эди:

2: — Мен ичюн халкъыма, ватангъа хызмет эр вакъыт эсас меселе олып турды. Меним макъсад ёлум, меним омюр йылдызым, иште, бу. Чюнки эр кимнинъ бир анасы олгъаны киби, эр кимнинъ бир Ватаны бар. Бизим эпимизнинъ Ватанымыз бир. Онъа озюнъни бутюнлей бермек, онынъ огюнде виджданынъ темиз олмакъ керек. О вакъытта темиз вижданнен: «Мен озь борджумны эда эттим», дие билесинъ. Меним энъ буюк къуванчым Ватанымнынъ къуванчынен бир келе.

3: Аметханнынъ йымшакъ табиатлы, мераметли, халкъымызнынъ эрте-кеч илле Ватангъа къайтаджагъына инангъан, аджайип бир инсан эди.

40-джы йылларнынъ сонъунда о биринджи олып шойле деген эди: Аметхан: Мен — къырымтатар халкъынынъ огълум.

1: О, 1971 сенеси февраль 1-де эляк олды. Къараманны Москвада Новодевичье къабристанында буюк итирамлар иле дефн эттилер.