Буурл һалзн мөртә Бульӊһрин көвүн Догшн Хар Санлын бөлг.docx

Кичәлин төр: « Буурл һалзн мөртә Бульӊһрин көвүн Догшн Хар Санлын бөлг. »( товчлвр кичәл) Кичәлин күсл: Бөлгин учр- утх яһҗ медсинь шүүх, Санлын дүр тәәлх, «Җаңһр» дуулврин чинр медүлх. Кичәлин дөӊцл: күүкдин бөлгәр зурсн зургуд, Санлын бѳлгин тасрха( аудиозапись) , презентац, наадн «Цергллһн», «Урлдан»( карточкар) . Кичәлин йовуд l. Организационн момент. Мендвт, күүкд! Эндрк кичәлд тадн эврәннь медрлән үзүлҗ чадҗанат. Күүндвр кеҗ үзхм, медсән тодлҗ авсан келцхәтн. «Җаңһр»- мана нег ик зѳѳр, мана бахмҗ! Иим нернь туурсн «Илиада» болн «Одиссея», «Манас» болн «Калевала», үүдәврмүдлә әдл, кесг зун җилин туршартәмтнд ѳврмҗ болҗ йовна! Үйәс үйд келгдәд, мадн күртл ирв. Сәәхн хурц келтә, ик зун гүн сурһмҗта эпос. Эндр мадн « Буурл һалзн мөртә Догшн Хар Санлын бөлгәр» товчлвр кичәл кехмб. Эн бөлгиг Ээлән Овла цуг бөлгүдәс таасч дуулдг бәәҗ. Бөлгиг экләд дуулхларн иигҗ келдг бәәҗ: « Нә, « Буурл һалзн мөртә Догшшн Хар Санлан дәәнд мордулый». Мадн чигн күүндврән эклий. ll. Герин дааалһвр шүүлһн( күүндвр) . а) Сурврмудт хәрү өгллһн. Долан дуӊһра күцәд суусн цагт, Дүүвр хар арзин сүүр дунд Эзн Җаӊһр зәрлг болв. 1. Эзн богд Җаӊһр ямаран зәрлг өгнә? ( Санлыг Күдр Заарин Зан тәәҗ ханур тәвнә) 2. Догшн Ха р Санлынь юн гиҗ келнә? ( чееҗәр тасрха келүлх) 3. Байн Күӊкән Алтн Чееҗ юн гиҗ келнә? ( ормнь олад умшулх) 4. Санлыг һарад йо вҗахлань кен ямаран белг өгв? ( Күнд һарта Савр- балт, Арслӊгин Арг Улан Хоӊһр- үлд, Гүзән Гүмб- ханҗл. ) ( презентац) 3 слайд 5. Санлын хаалһднь кен харһна? А) нарн сар болсн сәәхн бер 99 күчн идәтә. Б) Хоӊһр мөртә күүкн. б) Зан тәәжин бәәшӊ шинҗллһн. 1. баатрмудинь шинҗллһн 2. Санлын келсн үг( чееҗәр келүлх) . 3. Зан тәәҗин баатрмуд Җаӊһрин баатрмудла бийән дүӊцүллһн. ( Одн Цаһан- Улан Хоӊһрла, Күчтә Һунн Хар- Күнд Һарта Саврла, Одн ЦаГан- Догшн Хар санлла. ) ( ормнь олад умшулх) . 4 слайд в) Бәәр бәрлдән. ( амн үгәр келүлх) Сурврмудар көдллһн. 1. Санл һан ц харн яһҗ ноолдв? 2. Дөӊ- тус альдас күләнә? г) Җаӊһрин баатрмүд нөкд боллһн. ( амн үгәр келүлх) Җаӊһрин баатрмуд ни- негн бәәцхәнә, күнд цагла даӊгин нег- негндән нөкд болна Фонозарядк келһн, күүкдин сүрә өрглһн. д) Баатрмудын магтал чееҗәр келүллһн. ( хамдан) Җил насн хойран Җидин үзүрт ѳлгий, Җилв бах хойран Һанцхн Җаңһртан ѳгий. Багшин ү г: «Җаңһрин» баатрмудын магтал олн әмтнд сүрә ѳгнә, дәәнә цагт мана цергчнр эн магтал келдг бәәсмн. Тѳрскнч седкл маднд урһана. Күн болһн эн магтал медх зѳвтә гиҗ би саннав. Цааранднь бѳлгән хәләцхәй. г) Зан Тәәҗәс андһар авллһн. ( амн үгәр келүлх, эсклә түүвр умшллһн) lll. Догшн Хар Санлын дүр тәәллһн. Сурврмудар көдллһн. ( Күүкд нег- негндән сур врмуд өгч чадҗана) 1. Иим күнд даалһврт яһад Санл баатриг тәвнә? ( 99 эрдмтә баатр) 2. Зөргинь альд үзгднә? ( һанцхарн йовна, Зан тәәҗин баатрмудас әәлго бәәр бәрлднә, Җаңһрин даалһвр күцәнә. ) 3. Цаһан седклтә бәәснь юнас үзгднә? ( Үчукин хаана күүкнд нѳкд болна) Санл 99 эрдмтә баатр. Чиирг, зөргтә, һольшг. Тер төләдән эн даалһврт һанц бийәрн одад, күцәһәд алтн җола эргүләд ирв. ( Догшн Санлын бөлг аудио записин тасрха соӊслһн) . Хәләлт, күүкд ямаран сәәхн дун эн! Күүнә чееж авлна! Таднд таасгдв? lV. Yлгүрмүдәр көдллһн Санлын, Җаӊһрин баатрмудын дүр тәәлҗәх үлгүрмүд гертән олҗ авх биләт, келҗ өгтн. 1. Алтн шорад даргддго Алдр күмнд даргддго. 2. Һанцхн модн һалд өр болдго. 3. Буульмҗ уга баатр уга, Селвг уга- цецн уга. 4. Һанцар дә дәәлҗ болдго. 5. Негнәс олн күчтә. 6. Әәмтхә миӊһ үкдг, Зөргтә нег үкдг. 7. Хойр күн ни уга болхла- шавр шивә. Хойр күн ниитә болхла- төмр шивә. 8. Заһсн үкхлә- ясн үлдг, Залу үкхлә- нерн үлдг. 9. Залу күн заӊһсн талан, Зандн модн нәәхлсн талан. 2- 3 үлгүр сурһульчнрар цәәлһлҗ өгүлх. V. Бөлгт харһсн хальмг улсин авясар көдллһн. ( Күун двр, ормнь олҗ умшуллһн) 5 слайд. а) зөв эргллһн( Өндр шар- цоохр бәашӊгиг зөв эргәд) б) йөрәлһн( Алтн җола зөв эргүлҗ, Алдр нойн Җаӊһриннь шар- цоохр бәәшӊгин хашр мөӊгн үүднд ирҗ буух бол! ) в) хурлд, ламд одллһн( Бумб далан көвәд бүурлгсн, Бумбан цаһан хурлдан оч мөргүл кев. ) г) мирд зүүлһн( Күүкн цаһан мирдән кузүнәсн авад, маӊна деерән тәвнә) д) әдс авлһн Vl. Наад наадлһн. « Урлдан», «Цергллһн»( карточкар) . «Урлдан» наадн баатр болһна мөринь олҗ авх кергтә, цугтаһаснь шулун хурасн багнь түрүн орм авв. «Цергллһн» наадн баатр болһна онц зер- зевинь олҗ авх кергтә, цугтаһаснь шулунь хурасн баг бәрлдәнд диилвр бәрв. Vll. Кичәлин аш һарһлһн. Эндр, күүкд ю тодлҗ аввт? Санл баатр ямаран баатр бәәсмб? Эн баатрас үлгүр авч болхий? Кен эн баатриг дурахар седнә? Vll. Темдг тәвлһн Багшин үг: Күукд, «Җаӊһр» дуулвр- мана хамгин ик зөөр! Мадн дуулвран дасх, медх зөвтәвидн. Санлын дүр, җаӊһрин баатрмудын дүр таднд д аӊгин үлгүр, үзмҗ болҗ йовтха, җа ӊһрин баатрмудла әдл ни- негн, күүнд му цагт нег- негндән дөӊ- тус болҗ йовцхатн!

Кичәлин төр: « Буурл һалзн мөртә Бульӊһрин көвүн Догшн Хар Санлын бөлг. »( товчлвр кичәл) Кичәлин күсл: Бөлгин учр- утх яһҗ медсинь шүүх, Санлын дүр тәәлх, «Җаңһр» дуулврин чинр медүлх. Кичәлин дөӊцл: күүкдин бөлгәр зурсн зургуд, Санлын бѳлгин тасрха( аудиозапись) , презентац, наадн «Цергллһн», «Урлдан»( карточкар) . Кичәлин йовуд l. Организационн момент. Мендвт, күүкд! Эндрк кичәлд тадн эврәннь медрлән үзүлҗ чадҗанат. Күүндвр кеҗ үзхм, медсән тодлҗ авсан келцхәтн. «Җаңһр»- мана нег ик зѳѳр, мана бахмҗ! Иим нернь туурсн «Илиада» болн «Одиссея», «Манас» болн «Калевала», үүдәврмүдлә әдл, кесг зун җилин туршартәмтнд ѳврмҗ болҗ йовна! Үйәс үйд келгдәд, мадн күртл ирв. Сәәхн хурц келтә, ик зун гүн сурһмҗта эпос. Эндр мадн « Буурл һалзн мөртә Догшн Хар Санлын бөлгәр» товчлвр кичәл кехмб. Эн бөлгиг Ээлән Овла цуг бөлгүдәс таасч дуулдг бәәҗ. Бөлгиг экләд дуулхларн иигҗ келдг бәәҗ: « Нә, « Буурл һалзн мөртә Догшшн Хар Санлан дәәнд мордулый». Мадн чигн күүндврән эклий. ll. Герин дааалһвр шүүлһн( күүндвр) . а) Сурврмудт хәрү өгллһн. Долан дуӊһра күцәд суусн цагт, Дүүвр хар арзин сүүр дунд Эзн Җаӊһр зәрлг болв. 1. Эзн богд Җаӊһр ямаран зәрлг өгнә? ( Санлыг Күдр Заарин Зан тәәҗ ханур тәвнә) 2. Догшн Ха р Санлынь юн гиҗ келнә? ( чееҗәр тасрха келүлх) 3. Байн Күӊкән Алтн Чееҗ юн гиҗ келнә? ( ормнь олад умшулх) 4. Санлыг һарад йо вҗахлань кен ямаран белг өгв? ( Күнд һарта Савр- балт, Арслӊгин Арг Улан Хоӊһр- үлд, Гүзән Гүмб- ханҗл. ) ( презентац) 3 слайд 5. Санлын хаалһднь кен харһна? А) нарн сар болсн сәәхн бер 99 күчн идәтә. Б) Хоӊһр мөртә күүкн. б) Зан тәәжин бәәшӊ шинҗллһн. 1. баатрмудинь шинҗллһн 2. Санлын келсн үг( чееҗәр келүлх) . 3. Зан тәәҗин баатрмуд Җаӊһрин баатрмудла бийән дүӊцүллһн. ( Одн Цаһан- Улан Хоӊһрла, Күчтә Һунн Хар- Күнд Һарта Саврла, Одн ЦаГан- Догшн Хар санлла. ) ( ормнь олад умшулх) . 4 слайд в) Бәәр бәрлдән. ( амн үгәр келүлх) Сурврмудар көдллһн. 1. Санл һан ц харн яһҗ ноолдв? 2. Дөӊ- тус альдас күләнә? г) Җаӊһрин баатрмүд нөкд боллһн. ( амн үгәр келүлх) Җаӊһрин баатрмуд ни- негн бәәцхәнә, күнд цагла даӊгин нег- негндән нөкд болна Фонозарядк келһн, күүкдин сүрә өрглһн. д) Баатрмудын магтал чееҗәр келүллһн. ( хамдан) Җил насн хойран Җидин үзүрт ѳлгий, Җилв бах хойран Һанцхн Җаңһртан ѳгий. Багшин ү г: «Җаңһрин» баатрмудын магтал олн әмтнд сүрә ѳгнә, дәәнә цагт мана цергчнр эн магтал келдг бәәсмн. Тѳрскнч седкл маднд урһана. Күн болһн эн магтал медх зѳвтә гиҗ би саннав. Цааранднь бѳлгән хәләцхәй. г) Зан Тәәҗәс андһар авллһн. ( амн үгәр келүлх, эсклә түүвр умшллһн) lll. Догшн Хар Санлын дүр тәәллһн. Сурврмудар көдллһн. ( Күүкд нег- негндән сур врмуд өгч чадҗана) 1. Иим күнд даалһврт яһад Санл баатриг тәвнә? ( 99 эрдмтә баатр) 2. Зөргинь альд үзгднә? ( һанцхарн йовна, Зан тәәҗин баатрмудас әәлго бәәр бәрлднә, Җаңһрин даалһвр күцәнә. ) 3. Цаһан седклтә бәәснь юнас үзгднә? ( Үчукин хаана күүкнд нѳкд болна) Санл 99 эрдмтә баатр. Чиирг, зөргтә, һольшг. Тер төләдән эн даалһврт һанц бийәрн одад, күцәһәд алтн җола эргүләд ирв. ( Догшн Санлын бөлг аудио записин тасрха соӊслһн) . Хәләлт, күүкд ямаран сәәхн дун эн! Күүнә чееж авлна! Таднд таасгдв? lV. Yлгүрмүдәр көдллһн Санлын, Җаӊһрин баатрмудын дүр тәәлҗәх үлгүрмүд гертән олҗ авх биләт, келҗ өгтн. 1. Алтн шорад даргддго Алдр күмнд даргддго. 2. Һанцхн модн һалд өр болдго. 3. Буульмҗ уга баатр уга, Селвг уга- цецн уга. 4. Һанцар дә дәәлҗ болдго. 5. Негнәс олн күчтә. 6. Әәмтхә миӊһ үкдг, Зөргтә нег үкдг. 7. Хойр күн ни уга болхла- шавр шивә. Хойр күн ниитә болхла- төмр шивә. 8. Заһсн үкхлә- ясн үлдг, Залу үкхлә- нерн үлдг. 9. Залу күн заӊһсн талан, Зандн модн нәәхлсн талан. 2- 3 үлгүр сурһульчнрар цәәлһлҗ өгүлх. V. Бөлгт харһсн хальмг улсин авясар көдллһн. ( Күун двр, ормнь олҗ умшуллһн) 5 слайд. а) зөв эргллһн( Өндр шар- цоохр бәашӊгиг зөв эргәд) б) йөрәлһн( Алтн җола зөв эргүлҗ, Алдр нойн Җаӊһриннь шар- цоохр бәәшӊгин хашр мөӊгн үүднд ирҗ буух бол! ) в) хурлд, ламд одллһн( Бумб далан көвәд бүурлгсн, Бумбан цаһан хурлдан оч мөргүл кев. ) г) мирд зүүлһн( Күүкн цаһан мирдән кузүнәсн авад, маӊна деерән тәвнә) д) әдс авлһн Vl. Наад наадлһн. « Урлдан», «Цергллһн»( карточкар) . «Урлдан» наадн баатр болһна мөринь олҗ авх кергтә, цугтаһаснь шулун хурасн багнь түрүн орм авв. «Цергллһн» наадн баатр болһна онц зер- зевинь олҗ авх кергтә, цугтаһаснь шулунь хурасн баг бәрлдәнд диилвр бәрв. Vll. Кичәлин аш һарһлһн. Эндр, күүкд ю тодлҗ аввт? Санл баатр ямаран баатр бәәсмб? Эн баатрас үлгүр авч болхий? Кен эн баатриг дурахар седнә? Vll. Темдг тәвлһн Багшин үг: Күукд, «Җаӊһр» дуулвр- мана хамгин ик зөөр! Мадн дуулвран дасх, медх зөвтәвидн. Санлын дүр, җаӊһрин баатрмудын дүр таднд д аӊгин үлгүр, үзмҗ болҗ йовтха, җа ӊһрин баатрмудла әдл ни- негн, күүнд му цагт нег- негндән дөӊ- тус болҗ йовцхатн!